Het is al 30 jaar een populair spelprogramma en misschien heb je het ook wel eens in de familie- of vriendenkring gespeeld: ‘Wie ben ik?’ Je krijgt een kaartje op je voorhoofd geplakt en je moet raden wie je bent; een dier, een persoon of een voorwerp. Hilariteit alom, succes verzekerd voor een gezellige avond. Maar wat als het een existentiële vraag wordt, je door een persoonlijke crisis zoals ontslag, ziekte, een scheiding geraakt wordt en je toekomstperspectief er ineens heel anders uit ziet? Of als je slachtoffer bent van een geweldsmisdrijf, van pesterijen of valse beschuldigingen omdat wie je bent afwijkt van wat wij als ‘normaal’ beschouwen?
‘Wat vind jij er nou van?’
De Black Lives Matterbeweging, Zwarte Piet, de Toeslagenaffaire… in het steeds feller wordende maatschappelijke debat over discriminatie op basis van nationaliteit, huidskleur, gender of achtergrond met alle ellende van dien, vind ik het lastig om mij daarover uit te spreken. Op de vraag ‘Wat vind jij daar nou van?’ antwoord ik ontwijkend. Ja, natuurlijk vind ik het verschrikkelijk als mensen worden gediscrimineerd op basis van vooroordelen en overtuigingen. Zelfs worden buitengesloten en uitgestoten uit de maatschappij, aangeschoten wild zijn in het overheidssysteem en speelbal in de politiek. Maar ja, wie ben ik om mij in die discussie te mengen? Ik kan immers makkelijk praten als bevoorrechte Nederlandse, blanke vrouw met een goede opleiding op zak. Ogenschijnlijk ging ik op in de menigte, 13 in het dozijn. Totdat ik van Haarlem naar het oosten van het land verhuisde…
Identiteitscrisis
Ik bén Nederlander omdat ik in Nederland geboren ben. Een Haarlemse omdat mijn wiegje in Haarlem stond en ik daar ook getogen ben. Een tuindersdochter, die aan de rand van de stad woonde met veel groen en vrijheid en het daar prima naar haar zin had. Verhuizen van de ene kant van Nederland naar de andere kant zou toch geen identiteitscrisis hoeven opleveren? Toch wel. Hoe vriendelijk de mensen in het Noord-Brabantse dorpje ook waren, het terloopse ‘jij bent niet van hier, hè?’ maakte wel duidelijk dat ik geen autochtoon was. Hier werd ik niet meer op straat herkend als ‘jij bent er een van Groenendijk, hè? Dat zie ik aan je neus!’ En ik werd mij ineens heel bewust van mijn roots, dat ik deel was van een familie, een cultuur. Maar ook dat het beeld dat men van mij had niet klopte met wie ik werkelijk ben: Ik werd gezien als een stadse, terwijl ik op een tuinderij was opgegroeid. Dat mijn Hollandse tongval en Aerdenhoutse R, met dank aan de middelbare school, werd bestempeld als ‘bekakt’. Ik hoorde er niet bij en voelde mij buitengesloten.
Inclusie bevorderen en diversiteit waarderen
Nu is dit absoluut niet te vergelijken met de vormen van discriminatie die ik hiervoor noemde. Daar gaat elke vergelijking immers mank. Waar het mij om gaat, is dat cultuurverschillen en de angst en weerstand tegen dat wat men niet kent universeel zijn. Aan de orde van de dag. In de wereld, landelijk, regionaal, lokaal en binnen organisaties. Wel eens een fusie meegemaakt? Ook een samensmelting van culturen. Overal speelt het inclusiedilemma, zoals Jitske Kramer dat noemt; ‘Wees jezelf en pas je aan.’ Hoewel ik aanvankelijk met argusogen werd bekeken, tegen wil en dank het kaartje ‘westerling’ op mijn voorhoofd kreeg geplakt, heb ik uiteindelijk mijn plekje in deze gesloten gemeenschap gevonden. Niet door hun dialect te spreken, maar hen wel te verstaan. Mij te verdiepen in wie zij zijn, waar zij vandaan komen, wat hun achtergrond is. Maar ook door gebruik te maken van elkaars kwaliteiten. Met mijn Hollandse tongval werd ik een herkenbare stem in de reclamespotjes op de lokale radiozender.
Laten we elkaar juist waarderen omdat we anders zijn, omdat we elkaar aanvullen en versterken. Als je jezelf kent en waardeert kunnen we elkaar zien zoals we zijn. Of zoals Daisy in MAFS (Married At First Sight) filosofeert, wanneer ze net getrouwd is met Mick: ‘We gaan het nu onderzoeken: Wie ben jij, wie ben ik en wat kunnen we samen worden?’
Mirjam Groenendijk, bestuurslid van vereniging Financials for Financials en stichting Inclusief Midden Gelderland, en directeur Marketing & Communicatie bij Accon avm adviseurs en accountants.